Ο Χρήστος Μπαξεβάνης, Διδάκτωρ Νομικής με ειδίκευση στις διεθνείς σχέσεις, πρ, Ειδικός Εμπειρογνώμων στην Ε.Ε. και επικεφαλής του Ομίλου Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Δικαιοσύνης (ΟΠΕΔ), μιλάει στο Money and Life και τον Νεκτάριο Ντ. Χορμοβίτη για τον ΟΠΕΔ και τις πρωτοβουλίες του για τη βελτίωση του ελληνικού δικαστικού συστήματος, τη σημασία της ψηφιοποίησης στη δικαιοσύνη και τη σύνδεση της με τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Επιπλέον, εξετάζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα πρωτοβάθμια δικαστήρια και προτείνει λύσεις για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς τους.
1) Ξεκινώντας κ. Μπαξεβάνη, πείτε μας λίγα λόγια τον ΟΠΕΔ – τι πρεσβεύει και τι επιδιώκει για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής δικαιοσύνης;
O Ο.Π.Ε.Δ., ως ένας νεοσύστατος οργανισμός ο οποίος ιδρύθηκε και απαρτίζεται από επαγγελματίες όλου του φάσματος του νομικού επαγγέλματος εκφράζει μια νέα προσέγγιση, η οποία ενθαρρύνει την ενίσχυση των συνεργασιών ανάμεσα στους βασικούς παράγοντες της Δικαιοσύνης: Δικαστικούς Λειτουργούς, Δικηγόρους και Δικαστικούς Υπαλλήλους. Μέσα από έναν ανοιχτό και ειλικρινή διάλογο, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό του δικαστικού συστήματος και την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων στη Δικαιοσύνη. (αναλυτικά https://www.moneyandlife.gr/oped-ti-presvevei-kai-ti-ekfrazei-o-omilos-gia-ton-eksygchronismo-tis-dikaiosynis/).
Για πρώτη φορά στα ελληνικά δεδομένα ένας επιστημονικός φορέας έρευνας και μελέτης φέρνει κοντά όλους τους συντελεστές της δικαστικής λειτουργίας ( Δικαστές, Δικηγόρους, Δικαστικούς Υπαλλήλους), σε μια προσπάθεια προώθησης του δημοσίου διαλόγου γύρω από τον εκσυγχρονισμό της Δικαιοσύνης.
Με δημόσιες εκδηλώσεις και παρεμβάσεις, με μελέτες και ερευνητικό έργο από ανοιχτές ομάδες εργασίας, με δημοσιεύσεις και εκδόσεις βιβλίων, με τη χρήση Καλών Πρακτικών των ευρωπαϊκών χωρών, επιδιώκουμε την προώθηση της κριτικής σκέψης και της ορθολογικής ανάλυσης ως του κατ’ εξοχή τρόπου επίλυσης των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κοινωνία και ειδικότερα ο χώρος της ελληνικής δικαιοσύνης, ώστε η τελευταία να ανταποκριθεί στις μεγάλες κοινωνικές, τεχνολογικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις του μέλλοντος. Εάν επιχειρούσα να συμπυκνώσω τη φιλοσοφία του Ομίλου μας σε μια πρόταση αυτή θα ήταν η εξής: «Μικρά βήματα – Μεγάλες Αλλαγές».
Στο πλαίσιο αυτό, την Τετάρτη 19 Ιουνίου 2024 πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη η πρώτη ανοιχτή εκδήλωση του Ομίλου Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Δικαιοσύνης – ΟΠΕΔ στην αίθουσα Βιβλιοθήκης του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκη με τίτλο: «Η Δικαιοσύνη απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις: Ψηφιοποίηση–Κατάρτιση–Βιώσιμη Ανάπτυξη». Μεταξύ άλλων, παρευρέθηκαν ο Υφυπουργός Δικαιοσύνης κ. Ιωάννης Μπούγας, ως Εκπρόσωπος του Προέδρου της Ελληνικής Κυβέρνησης κ. Κυριάκου Μητσοτάκη, ο κ. Πέτρος Αλικάκος, Εφέτης, ΔΝ, Πρόεδρος του Τριμελούς Συμβουλίου Διεύθυνσης του Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, ο κ. Δημήτρης Φινοκαλιώτης, ΔΝ, Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης κ. Αλεξανδρής και ο Εφέτης κ. Καρακωνσταντής από τη Νομική Υπηρεσία.
Το επόμενο διάστημα ο ΟΠΕΔ θα ξεκινήσει κύκλο ενημερωτικών συναντήσεων και επαφών με εκπροσώπους Πανεπιστημίων και Επιμελητηρίων, Πολιτικών Κομμάτων και Συνδικαλιστικών Φορέων, Δημοτικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, Οργανώσεις Πολιτών, προκειμένου να γνωστοποιήσει τις θέσεις και τις προτάσεις του για τον Εκσυγχρονισμό της Δικαιοσύνης, στο πλαίσιο ενός ανοιχτού και γόνιμου διαλόγου με την κοινωνία και τους Εκπροσώπους της. Από το νέο δικαστικό έτος ο Όμιλος θα πραγματοποιήσει στην Αθήνα Επιστημονική Ημερίδα που θα αφορά την Τεχνητή Νοημοσύνη και τις Νέες Τεχνολογίες στη λειτουργία και απονομή της Δικαιοσύνης.
2) Στην εποχή που η τεχνολογία αποτελεί κυριολεκτικά αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας του κράτους, πόση σημασία έχει η ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης;
Η Ψηφιοποίηση της δικαστικής ύλης, η ενσωμάτωση και η επέκταση της ηλεκτρονικής διαδικασίας προβάλει ως μια μεγάλη αναγκαιότητα. Οι σύγχρονες ανάγκες εξυπηρέτησης των πολιτών, τα νέα μοντέλα δημόσιας διοίκησης αλλά και οι έκτακτες συνθήκες που βιώσαμε λόγω του COVID 19 οδηγούν στην ανάγκη μιας πιο σύγχρονης και αποτελεσματικής διοίκησης. Η ψηφιοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη, οι αυτόματες διαδικασίες και οι καινοτόμες τεχνολογίες μπορούν να επιταχύνουν τις διαδικασίες, να μειώσουν το κόστος και να αυξήσουν την ποιότητα των υπηρεσιών. Η μετάβαση της Δικαιοσύνης στην ψηφιακή εποχή επιβάλλεται από τις θεσμικές δεσμεύσεις της χώρας και τις καλές πρακτικές του ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού, αποτελεί διακηρυγμένο στόχο και μία από τις βασικές ευρωπαϊκές αρχές, συμφώνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή́ Ένωση. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης που διοργάνωσε ο ΟΠΕΔ στη Θεσσαλονίκη, ο υφυπουργός Δικαιοσύνης αναφέρθηκε αναλυτικά στο πρόγραμμα ψηφιοποίησης της Δικαιοσύνης, συνολικού προϋπολογισμού 220 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο περιλαμβάνει έργα των οποίων η χρηματοδότηση προέρχεται, τόσο από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όσο και από το ΕΣΠΑ. Ο ΟΠΕΔ από την πλευρά του πραγματοποίησε δημόσια παρέμβαση για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό της Δικαιοσύνης, καταθέτοντας προτάσεις από την Δινάκη Στέλλα, Ειδική Σύμβουλος του Ομίλου σε θέματα Ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης και νέων τεχνολογιών.
3)Όσον αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτηση στον τομέα της δικαιοσύνης, δίνετε έμφαση ως Ο.Π.Ε.Δ. και σε πιο επίπεδο βρίσκεστε;
Ο ΟΠΕΔ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αναβάθμιση της εκπαίδευσης και κατάρτισης των δικαστών, δικηγόρων και δικαστικών υπαλλήλων. Οι σύγχρονες ανάγκες εξυπηρέτησης των πολιτών, τα νέα μοντέλα δημόσιας διοίκησης αλλά και οι νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν μετά την πανδημία, απαιτούν υπαλλήλους υψηλής κατάρτισης και σε επαρκή αριθμό. Έχουν ήδη γίνει βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση με την δημιουργία της Σχολής Δικαστικών Υπαλλήλων και τη Διαρκή Επιμόρφωση και Κατάρτιση των δικαστικών υπαλλήλων μέσω σεμιναρίων. Είναι αναγκαίο να εστιάσουμε στην ανάπτυξη των ειδικών γνώσεων και των δεξιοτήτων τους μέσα από τον στρατηγικό σχεδιασμό ενός συστήματος δια βίου μάθησης. Προγράμματα συνεχούς εκπαίδευσης που συνδυάζουν τεχνικές γνώσεις με πρακτική εμπειρία μπορούν να προσφέρουν στους υπαλλήλους τις απαραίτητες δεξιότητες για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων του δικαστικού συστήματος.
Περισσότερο από ποτέ προβάλει η ανάγκη διαρκούς επιμόρφωσης των δικαστικών υπαλλήλων, σε θέματα αιχμής, όπως είναι, μεταξύ άλλων, οι διεθνείς και ευρωπαϊκές εξελίξεις σε θέματα δικαιοσύνης, καθώς και τα προγράμματα Εκπαίδευσης, Ανάπτυξης και Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού. Η Διαρκής Επιμόρφωση και Κατάρτιση των δικαστικών υπαλλήλων μέσω σεμιναρίων με φυσική παρουσία αλλά και με διαδικτυακό τρόπο, θα πρέπει επίσης να εμπλουτιστεί και μέσα από α) τη συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα και δίκτυα κατάρτισης και επιμόρφωσης, β) τη διοργάνωση ή/και συνδιοργάνωση με ημεδαπά ή αλλοδαπά εκπαιδευτικά ιδρύματα, καθώς και με φορείς εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισης, συνεδρίων, σεμιναρίων, διαλέξεων και ημερίδων, γ) τη συμμετοχή σε επιστημονικές έρευνες και μελέτες.
Το επόμενο διάστημα θα παρουσιαστούν οι θέσεις και οι προτάσεις του ΟΠΕΔ για τη λειτουργία της Σχολής Δικαστικών Υπαλλήλων, καθώς και για μια σειρά θεμάτων για την Εκπαίδευση και την Επιμόρφωση στο χώρο της Δικαιοσύνης.
4) Ποια είναι η σύνδεση μεταξύ ενός αποτελεσματικού συστήματος δικαιοσύνης και της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης ;
Η σύνδεση μεταξύ αποτελεσματικού συστήματος δικαιοσύνης και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης είναι αμφίδρομη. Η οικονομική ανάπτυξη ενισχύει την υποδομή και την αποτελεσματικότητα του συστήματος δικαιοσύνης, ενώ ένα αποτελεσματικό σύστημα δικαιοσύνης συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος εμπιστοσύνης που ευνοεί την επιχειρηματική δραστηριότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι υ αύξηση της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος συνδέεται στενά με την παραγωγικότητα και την αύξηση του Ακαθάριστού Εγχώριου Προϊόντος.
Η διαμόρφωση ενός συστήματος δικαιοσύνης που συνδυάζει την αποτελεσματικότητα με τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη απαιτεί συνεχείς προσπάθειες, συνεργασία και δέσμευση από την κοινωνία και τους φορείς λήψης αποφάσεων. Μόνο μέσα από αυτήν τη συνεργασία μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα περιβάλλον όπου η δικαιοσύνη, η οικονομία και η επιχειρηματικότητα συνυπάρχουν σε αρμονία, προάγοντας την ευημερία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Στο πλαίσιο αυτό κρίσιμος παράγοντας είναι το New Management που αφορά την αναδιοργάνωση και τη βελτίωση της Διοίκησης, μέσω σύγχρονων πρακτικών management και με προσανατολισμό των δικαστικών πρακτικών σε κριτήρια Εταιρικής Διακυβέρνησης και κοινωνικής ευθύνης.
5) Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων και ποιες προτάσεις έχουν κατατεθεί από τον Όμιλο στο πλαίσιο της διαβούλευσης για το νέο Δικαστικό Χάρτη;
Η αναδιάρθρωση των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων αποτελεί, όντως, ένα κρίσιμο βήμα προς τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης. H αποτελεσματικότητα, ωστόσο, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι, μεταξύ άλλων: η ταχύτητα επίλυσης των υποθέσεων και η εκτέλεση των αποφάσεων, η εύκολη πρόσβαση στη δικαιοσύνη, η ισονομία και η διαφάνεια, η ψηφιοποίηση όλων των δικαστικών συστημάτων και η εφαρμογή νέων τεχνολογιών και καινοτομιών στις διαδικασίες διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, ο υψηλός επαγγελματισμός όλων των εμπλεκομένων φορέων και η αξιολόγηση της απόδοσης, και φυσικά η επιτάχυνση των διαδικασιών πρόσληψης και ανάληψης καθηκόντων νέων δικαστικών υπαλλήλων.
Από πλευράς του Ομίλου, στο πλαίσιο της διαβούλευσης για το νέο Δικαστικό Χάρτη κατατέθηκαν παρατηρήσεις και συγκεκριμένες προτάσεις (διαθέσιμο σε: Υπουργείο Δικαιοσύνης | Δικτυακός Τόπος Διαβουλεύσεων) από τον Επικεφαλής της Ομάδας Εργασίας «Δικαιοσύνη, Νέα Διοίκηση (New Management) και Βιώσιμη Ανάπτυξη» κ. Ευάγγελο Ρηγάτο.
